Światowa Organizacja Zdrowia 30 stycznia 2020 r. ogłosiła epidemię COVID-19. Jako że jest to nowy wirus i społeczeństwo nie jest na niego odporne, może on  szybko rozprzestrzeniać się. Wszyscy bez wyjątku są narażeni na zakażenie się. Większość osób przechodzi COVID-19 łagodnie w domu bez potrzeby celowanego leczenia a przebieg choroby porównywalny jest z przeziębieniem lub grypą . Jednakże u około 15-20% osób obserwuje się ciężki przebieg choroby. Najczęstszymi objawami są: gorączka, zmęczenie, suchy kaszel, duszność i ból mięśni . Wraz z postępem objawów w wielu przypadkach dochodzi do zapalenia płuc.

Fizjoterapia oddechowa jest integralną częścią multidyscyplinarnego leczenia COVID-19. Pełni bardzo ważną rolę w procesie leczenia, usprawniania i opieki nad pacjentami z dysfunkcjami układu oddechowego. Poprzez szeroki zakres działania fizjoterapeuci wspomagają leczenie pacjentów w różnym wieku i z różnymi schorzeniami, od pacjentów w stanie krytycznym, ostrym czy też w przewlekłym w szpitalach, przychodniach, opiece domowej lub też centrach rehabilitacji . W przypadku Koronawirusa, najbardziej narażone na rozwinięcie ciężkiej postaci choroby są osoby starsze, z obniżoną odpornością, którym towarzyszą inne choroby, w szczególności przewlekłe. Obecnie występuje niewielka liczbą doniesień naukowych dotyczących fizjoterapii pacjentów z COVID-19. Istnieją jednak wskazania międzynarodowe, dotyczące fizjoterapii oddechowej u pacjentów z ostrą i przewlekłą niewydolnością oddechową , jak również wskazania postępowania przy kontakcie z pacjentem zakażonym.

Postępowanie u pacjentów niewentylowanych

W przypadku osób hospitalizowanych z powodu COVID-19, głównym celem fizjoterapii oddechowej jest zmniejszenie objawów duszności, poprawa obniżonej pojemności płuc, przeciwdziałanie powikłaniom powstałym w przebiegu niewydolności oddechowej i unieruchomienia, zmniejszenie niepełnosprawności, poprawa jakości życia oraz obniżenie poziomu lęku i przeciwdziałanie depresji .
Po wykonaniu badania fizjoterapeutycznego oceniającego między innymi stan układu oddechowego, na podstawie wnioskowania klinicznego fizjoterapeuta powinien określić problemy terapeutyczne w procesie leczenia pacjenta. Celem postępowania fizjoterapeutycznego na tym etapie zaawansowania choroby może być:

• zmniejszenie nadmiernej pracy oddechowej (np. poprzez techniki oddechowe i pozycje zmniejszające duszność, ułożenie w pozycji pochylonej, relaksację)
  • oczyszczanie zalegającej wydzieliny
  • zwiększenie pojemności płuc
  • poprawa wymiany gazowej
  • mobilizacja i stopniowe zwiększanie aktywności
  • ćwiczenia ogólnokondycyjne, zapobiegające skutkom unieruchomienia i zwiększające tolerancję wysiłku fizycznego.
• pozycje ułożeniowe zmniejszające duszność.

Duszność będąca skutkiem niewydolności oddechowej może prowadzić do obniżenia wydolności wysiłkowej pacjenta i unieruchomienia. Poprzez ułożenie pacjenta w pozycji pochylonej do przodu możemy zoptymalizować pracę mięśni oddechowych i zmniejszyć poczucie duszności. Jak tylko wydolność pacjenta pozwala, wskazane jest jak najszybsza aktywizacja pacjenta poza łóżkiem .

Techniki oddechowe zmniejszające duszność

Kontrola oddechu – technika ta powinna odbywać się w pozycji siedzącej. Jeśli stan pacjenta nie pozwala na uzyskanie takiej pozycji należy pracować w pozycji półleżącej. Bardzo ważne, aby pacjent rozluźnił pomocnicze mięśnie wdechowe, w szczególności ramion i szyi, następnie rozpoczął od wdechu przez nos (ogrzanie i nawilżenie powietrza), następnie wykonał powolny, wydłużony zrelaksowany wydech z aktywacją odpowiedniego toru oddechowego (oddech torem dolnym piersiowym i brzusznym). Oddech powinien być spokojny (płytki, wolny) .

• Wydech przez zasznurowane usta (ang. Purse-lip breathing). Technika ta może być dodana do normalnego oddechu w odpoczynku i w ruchu. Polega na zaciśnięciu lekko warg w trakcie wydechu . Techniki te należy zademonstrować pacjentowi i pacjent może wykonywać je samodzielnie, gdy odczuwa duszność

Techniki oczyszczania wydzieliny

Gdy badaniem fizjoterapeutycznym potwierdzone zostanie zaleganie wydzieliny (np. poprzez osłuchanie), dobór techniki oczyszczania oskrzeli powinien być przeprowadzony na podstawie badania pacjenta, miejsca zalegania wydzieliny, gęstości wydzieliny, dostępności sprzętu, umiejętności terapeuty, akceptacji danego zabiegu, istniejących przeciwwskazań, stopnia współpracy, tolerancji pozycji ciała, możliwości edukacji rodziny oraz bezpieczeństwa dla chorego i terapeuty . Można rozważyć użycie nebulizacji z hipertoniczną solą fizjologiczną (3-7%) w celu rozluźnienia lepkiej wydzieliny przed zastosowaniem technik oczyszczania oskrzeli.
Techniki oczyszczania oskrzeli zostały opisane szczegółowo w literaturze związanej z fizjoterapia oddechową, zarówno ich dobór jak i sposób wykonania powinny opierać się na przesłankach klinicznych i potencjalnej efektywności . Z obecnych doniesień wiemy, że w początkowym stadium COVID-19 kaszel jest suchy i nie ma problemów z zalegającą wydzieliną.

Rolowanie

Rolowanie jest rodzajem autoterapii mięśniowo-powięziowej. Do jej głównych korzyści zaliczymy poprawę mobilności, przyśpieszenie regeneracji i zmniejszanie bólu.

Automasaż mięśniowo-powięziowy za pomocą rolera pomaga utrzymać powięź oraz mięśnie w dobrej kondycji, ponieważ rolując się, rozluźniamy tkanki, zwiększamy przepływ krwi, po powoduje ,że do mięśni dociera większa ilość składników odżywczych.

Rolowanie jest bardzo proste. Rolowanie należy wykonać powoli tocząc wybrany mięsień po piankowym wałku. W ten sposób możemy pracować z wszystkimi mięśniami, zawsze kontrolując obciążenie, którego używamy.

Warto również do autoterapii wykorzystać piłeczkę tenisową. Jej działania jest podobne do działania rolera, a w nie których lokalizacjach wykorzystanie piłeczki tenisowej może być bardziej optymalne. Poniżej kilka przykładowych ćwiczeń z piłką tenisową.

Do ćwiczeń wzmacniających mięśnie np. po złamaniu czy innym urazie można wykorzystać elastyczne taśmy. Z wykorzystaniem taśmy w domu możesz ćwiczyć dowolną partię mięśni. Poprzez stopień rozciągnięcia taśmy możesz dawkować opór podczas ćwiczeń.

Co to jest dyskopatia?

Dyskopatia to patologiczne zmiany krążka międzykręgowego, które powodują zaburzenie stabilności jądra miażdżystego. Proces ten zwykle rozpoczyna się od powolnej degeneracji pierścienia włóknistego, która z biegiem czasu i współtowarzyszącymi czynnikami ryzyka ulega dalszemu postępowi. Chociaż większość pacjentów wspomina wtedy o uciążliwym bólu w obrębie pleców, to warto pamiętać, że takie dolegliwości mogą być efektem zupełnie innego problemu. Dlatego bez uprzedniego zdjęcia RTG, MR trudno mówić o postawieniu jednoznacznej diagnozy.

Jakie są przyczyny rozwoju dyskopatii?

Dyskopatia w większości przypadków spowodowana jest postępującym procesem starzenia się i współtowarzyszącymi zmianami zwyrodnieniowymi, które wpływają na zmniejszeniu stopnia uwodnienia jądra miażdżystego. Dehydratacja(odwodnienie) centralnej części krążka często pojawia się znacznie wcześniej u osób o niskim poziomie aktywności fizycznej, a także długotrwałym przebywaniu w pozycji siedzącej.

Do innych i równie istotnych czynników ryzyka należy zaliczyć:

• osłabione mięśnie odcinka lędźwiowego kręgosłupa,
• słabe mięśnie brzucha i problemy z pracą przepony,
• niewłaściwa technika treningowa i złe wykonywanie ćwiczeń,
• nieprawidłowa postawa ciała w trakcie czynności dnia codziennego,
• nieprawidłowa postawa ciała podczas pracy przy biurku oraz źle zorganizowane (nieergonomiczne) stanowisko pracy,
• niewłaściwa dieta i brak składników odżywczych wspomagających kondycję struktur narządu ruchu,
• nieskorygowane problemy ze wzrokiem prowadzące do niewłaściwego ustawienia głowy.

Dyskopatia – objawy

Objawem ,który jest prawie zawsze spotykany w przypadku dyskopatii jest silny ból, który w większości przypadków związany jest z konkretną czynnością ruchową i ustawieniem ciała. W związku z tym należy unikać ruchów prowokujących objawy, a jak najczęściej przebywać w pozycji w której objawy są łagodzone. Aktywność ruchowa i zmiana pozycji ciała mogą powodować przesunięcie niestabilnego jądra miażdżystego wewnątrz pierścienia, co powoduje drażnienie struktur przykręgosłupowych. Objawy neurologiczne występują dość często w przypadku dyskopatii. Problemy z czuciem powierzchownym, spadek siły mięśniowej czy nieprzyjemne uczucie mimowolnych skurczów i drętwienia w obrębie kończyn dolnych lub górnych często mogą na dobre upośledzić prawidłowe funkcjonowanie pacjenta w trakcie wykonywania codziennych czynności.

Dyskopatia-leczenie

Największą rolę w procesie leczenia dyskopatii odgrywa fizjoterapia. Jej zadaniem jest oczywiście przywrócenie prawidłowych warunków anatomiczno-funkcjonalnych u pacjenta i tym samym redukcja bólu. Terapeuta w trakcie stosowania odpowiednich technik mobilizacyjnych stara się przywrócić dysk międzykręgowy na właściwe miejsce . Nadmiernie napięte struktury miesniowo-powieziowe ulegają postępującemu zmniejszeniu napięcia. Osłabione mięśnie (zwłaszcza okolicy pleców i pasm przykręgosłupowych) zostają poddane odpowiedniemu treningowi fizjoterapeutycznemu w celu wzmocnienia ich siły oraz poprawy wytrzymałości. Cały proces powinien być dostosowany indywidualnie dla każdego pacjenta.

Dyskopatia

Masaż leczniczy polega na wykorzystaniu dotyku w celu wywołania uczucia odprężenia i dobrego samopoczucia. W masażu istnieje bardzo wiele technik jednak wszystkie polegają na stosowaniu systematycznych ruchów głaskania, ugniatania, rozcierania lub oklepywania mięśni i innych tkanek miękkich. Masaż stosuje się najczęściej w celu złagodzenia dolegliwości bólowych.

Najczęściej do mojego gabinetu fizjoterapii trafiają pacjenci z bólami szyi kręgosłupa i stawów rąk lub nóg. Masaż pomaga rozluźnić napięte mięśnie oraz złagodzić napięcia psychiczne co powoduje ulgę i uczucie odprężenia. Specjalne rodzaje masaży są wykorzystywane dla pacjentów z obrzękami na przykład po mastektomii, amputacji czy na skutek cukrzycy oraz u kobiet w ciąży w celu zmniejszenia bólu okołoporodowego. Masaż pomaga również zwalczać skurcze łydek i poprawia ukrwienie kończyn dolnych. Masaż może również wpłynąć pozytywnie na problemy w chorobach reumatycznych. Pozwala on na rozluźnienie mięśni znajdujących się wokół stawu co zmniejsza nacisk powierzchni stawowych wokół danego stawu. Masaż pozwala nam również odprężyć się po całym dniu ciężkiej pracy. Wykonywany regularnie jest idealną profilaktyką zdrowotną dla osób prowadzących siedzący tryb życia.