Światowa Organizacja Zdrowia 30 stycznia 2020 r. ogłosiła epidemię COVID-19. Jako że jest to nowy wirus i społeczeństwo nie jest na niego odporne, może on szybko rozprzestrzeniać się. Wszyscy bez wyjątku są narażeni na zakażenie się. Większość osób przechodzi COVID-19 łagodnie w domu bez potrzeby celowanego leczenia a przebieg choroby porównywalny jest z przeziębieniem lub grypą . Jednakże u około 15-20% osób obserwuje się ciężki przebieg choroby. Najczęstszymi objawami są: gorączka, zmęczenie, suchy kaszel, duszność i ból mięśni . Wraz z postępem objawów w wielu przypadkach dochodzi do zapalenia płuc.
Fizjoterapia oddechowa jest integralną częścią multidyscyplinarnego leczenia COVID-19. Pełni bardzo ważną rolę w procesie leczenia, usprawniania i opieki nad pacjentami z dysfunkcjami układu oddechowego. Poprzez szeroki zakres działania fizjoterapeuci wspomagają leczenie pacjentów w różnym wieku i z różnymi schorzeniami, od pacjentów w stanie krytycznym, ostrym czy też w przewlekłym w szpitalach, przychodniach, opiece domowej lub też centrach rehabilitacji . W przypadku Koronawirusa, najbardziej narażone na rozwinięcie ciężkiej postaci choroby są osoby starsze, z obniżoną odpornością, którym towarzyszą inne choroby, w szczególności przewlekłe. Obecnie występuje niewielka liczbą doniesień naukowych dotyczących fizjoterapii pacjentów z COVID-19. Istnieją jednak wskazania międzynarodowe, dotyczące fizjoterapii oddechowej u pacjentów z ostrą i przewlekłą niewydolnością oddechową , jak również wskazania postępowania przy kontakcie z pacjentem zakażonym.
Postępowanie u pacjentów niewentylowanych
W przypadku osób hospitalizowanych z
powodu COVID-19, głównym celem fizjoterapii oddechowej jest zmniejszenie
objawów duszności, poprawa obniżonej pojemności płuc, przeciwdziałanie
powikłaniom powstałym w przebiegu niewydolności oddechowej i unieruchomienia,
zmniejszenie niepełnosprawności, poprawa jakości życia oraz obniżenie poziomu
lęku i przeciwdziałanie depresji .
Po wykonaniu badania fizjoterapeutycznego oceniającego między innymi stan
układu oddechowego, na podstawie wnioskowania klinicznego fizjoterapeuta
powinien określić problemy terapeutyczne w procesie leczenia pacjenta. Celem
postępowania fizjoterapeutycznego na tym etapie zaawansowania choroby może być:
- zmniejszenie nadmiernej pracy oddechowej (np. poprzez techniki oddechowe i pozycje zmniejszające duszność, ułożenie w pozycji pochylonej, relaksację)
• oczyszczanie zalegającej wydzieliny
• zwiększenie pojemności płuc
• poprawa wymiany gazowej
• mobilizacja i stopniowe zwiększanie aktywności
• ćwiczenia ogólnokondycyjne, zapobiegające skutkom unieruchomienia i zwiększające tolerancję wysiłku fizycznego. - pozycje ułożeniowe zmniejszające duszność.
Duszność będąca skutkiem niewydolności oddechowej może prowadzić do obniżenia wydolności wysiłkowej pacjenta i unieruchomienia. Poprzez ułożenie pacjenta w pozycji pochylonej do przodu możemy zoptymalizować pracę mięśni oddechowych i zmniejszyć poczucie duszności. Jak tylko wydolność pacjenta pozwala, wskazane jest jak najszybsza aktywizacja pacjenta poza łóżkiem .
Techniki oddechowe zmniejszające duszność
Kontrola oddechu – technika ta powinna odbywać się w pozycji siedzącej. Jeśli stan pacjenta nie pozwala na uzyskanie takiej pozycji należy pracować w pozycji półleżącej. Bardzo ważne, aby pacjent rozluźnił pomocnicze mięśnie wdechowe, w szczególności ramion i szyi, następnie rozpoczął od wdechu przez nos (ogrzanie i nawilżenie powietrza), następnie wykonał powolny, wydłużony zrelaksowany wydech z aktywacją odpowiedniego toru oddechowego (oddech torem dolnym piersiowym i brzusznym). Oddech powinien być spokojny (płytki, wolny) .
- Wydech przez zasznurowane usta (ang. Purse-lip breathing). Technika ta może być dodana do normalnego oddechu w odpoczynku i w ruchu. Polega na zaciśnięciu lekko warg w trakcie wydechu . Techniki te należy zademonstrować pacjentowi i pacjent może wykonywać je samodzielnie, gdy odczuwa duszność
Techniki oczyszczania wydzieliny
Gdy badaniem fizjoterapeutycznym
potwierdzone zostanie zaleganie wydzieliny (np. poprzez osłuchanie), dobór
techniki oczyszczania oskrzeli powinien być przeprowadzony na podstawie badania
pacjenta, miejsca zalegania wydzieliny, gęstości wydzieliny, dostępności
sprzętu, umiejętności terapeuty, akceptacji danego zabiegu, istniejących
przeciwwskazań, stopnia współpracy, tolerancji pozycji ciała, możliwości
edukacji rodziny oraz bezpieczeństwa dla chorego i terapeuty . Można rozważyć
użycie nebulizacji z hipertoniczną solą fizjologiczną (3-7%) w celu
rozluźnienia lepkiej wydzieliny przed zastosowaniem technik oczyszczania
oskrzeli.
Techniki oczyszczania oskrzeli zostały opisane szczegółowo w literaturze związanej
z fizjoterapia oddechową, zarówno ich dobór jak i sposób wykonania powinny
opierać się na przesłankach klinicznych i potencjalnej efektywności . Z
obecnych doniesień wiemy, że w początkowym stadium COVID-19 kaszel jest suchy i
nie ma problemów z zalegającą wydzieliną.
